ट्राइग्लिसराइड्स: तपाईंको स्वास्थ्यका लागि जान्नैपर्ने कुराहरू

 

स्वस्थ जीवनशैलीका लागि शरीरमा भएका फ्याट (चिल्लो) का प्रकारहरूबारे जान्नु अत्यन्तै महत्वपूर्ण हुन्छ। त्यसमध्ये ट्राइग्लिसराइड्स (Triglycerides) मुख्य भूमिका खेल्ने एउटा प्रकार हो। धेरै मानिसलाई कोलेस्ट्रोलका बारेमा थाहा हुन्छ, तर ट्राइग्लिसराइड्सबारे जानकारी धेरै कम हुन्छ। आजको ब्लगमा हामी ट्राइग्लिसराइड्स के हो, यसले शरीरमा कसरी असर गर्छ, र यसलाई कसरी सन्तुलित राख्ने भन्नेबारे कुरा गर्नेछौं।

ट्राइग्लिसराइड्स के हो?

ट्राइग्लिसराइड्स एक प्रकारको चिल्लो (लिपिड) हो, जुन हाम्रो रगतमा पाइन्छ। यो हाम्रो शरीरको मुख्य ऊर्जा स्रोत मध्ये एक हो। जब हामी खाना खान्छौं, विशेष गरी अत्यधिक क्यालोरीयुक्त खाना, हाम्रो शरीरले अतिरिक्त क्यालोरीलाई ट्राइग्लिसराइड्समा परिवर्तन गर्छ र यसलाई चिल्लो कोशिकाहरू (फ्याट सेल्स) मा भण्डारण गर्छ। जब शरीरलाई ऊर्जा आवश्यक पर्छ,  यी ट्राइग्लिसराइड्स टुक्रिएर ऊर्जा प्रदान गर्छन्।

ट्राइग्लिसराइड्स हाम्रो शरीरमा दुई तरिकाले आउँछन्:

1. खानाबाट: चिल्लोयुक्त खाना (जस्तै, तेल, घिउ, मासु) र कार्बोहाइड्रेटयुक्त खानाले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर बढाउँछ।

2. शरीरमा उत्पादन: कलेजोले पनि ट्राइग्लिसराइड्स बनाउँछ, विशेषगरी जब हामी धेरै क्यालोरीयुक्त खाना खान्छौं।

ट्राइग्लिसराइड्सको सामान्य स्तर

रगत परीक्षण (lipid profile) मार्फत ट्राइग्लिसराइड्सको मात्रा मापन गरिन्छ। रगतमा ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर सामान्य, उच्च वा खतरनाक हुन सक्छ। यहाँ सामान्य मापदण्डहरू छन् (मिलिग्राम प्रति डेसिलिटरमा):

स्तर	मापन (mg/dL)	स्वास्थ्य प्रभाव
सामान्य	< १५०	स्वस्थ, कम जोखिम
सीमित उच्च	१५०–१९९	मध्यम जोखिम, निगरानी आवश्यक
उच्च	२००–४९९	मुटु रोगको जोखिम
अति उच्च	≥ ५००	प्यान्क्रियाटाइटिस र मुटु रोगको उच्च जोखिम

सामान्य स्तर कायम राख्नु स्वास्थ्यको लागि महत्त्वपूर्ण छ, किनकि उच्च ट्राइग्लिसराइड्सको स्तरले गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू मुटु रोग, स्ट्रोक र अन्य स्वास्थ्य समस्याहरूको जोखिम बढाउँछ।

उच्च ट्राइग्लिसराइड्सको असर

यदि ट्राइग्लिसराइड्सको मात्रा धेरै भयो भने, त्यसले निम्न स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ:

• मुटु रोगको खतरा

• मस्तिष्कघात (stroke)

• मेटाबोलिक सिन्ड्रोम (उच्च ब्लड प्रेशर, रगतमा चिनी, मोटोपन आदि)

• टाइप 2 डायबेटीज

• प्यान्क्रियाटाइटिस (Pancreatitis – पाचन ग्रन्थीमा सूजन)

ट्राइग्लिसराइड्स किन महत्त्वपूर्ण छ?

ट्राइग्लिसराइड्स हाम्रो शरीरको लागि आवश्यक छ, तर यसको स्तर धेरै भएमा स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्छ। यहाँ केही कारणहरू छन्:

• मुटु रोगको जोखिम: उच्च ट्राइग्लिसराइड्सले धमनीहरूमा बोसो जम्मा हुन सक्छ, जसले मुटु रोगको जोखिम बढाउँछ।

• मेटाबोलिक सिन्ड्रोम: उच्च ट्राइग्लिसराइड्स मेटाबोलिक सिन्ड्रोमको एक हिस्सा हो, जसमा उच्च रक्तचाप, मधुमेह र मोटोपन पनि समावेश हुन्छ।

• प्यान्क्रियाटाइटिस: अति उच्च ट्राइग्लिसराइड्सले प्यान्क्रियाटाइटिस (प्यान्क्रियासको सूजन) निम्त्याउन सक्छ।

ट्राइग्लिसराइड्स बढ्नुका कारणहरू

ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर बढ्नुका विभिन्न कारणहरू हुन सक्छन्:

• अस्वस्थ खानपान: धेरै चिनी, प्रशोधित कार्बोहाइड्रेट (जस्तै, सेतो चामल, मैदाको परिकार) र चिल्लोयुक्त खानाले ट्राइग्लिसराइड्स बढाउँछ।

• मदिरा सेवन: अत्यधिक मदिरा पिउनाले कलेजोमा ट्राइग्लिसराइड्स उत्पादन बढ्छ।

• मोटोपन: शरीरमा अतिरिक्त बोसोले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर बढाउँछ।

• निष्क्रिय जीवनशैली: शारीरिक व्यायामको कमीले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तरलाई असर गर्छ।

• जेनेटिक कारण: केही मानिसमा वंशानुगत कारणले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर उच्च हुन्छ।

• औषधिहरू: केही औषधि (जस्तै, स्टेरोइड्स, बीटा-ब्लकरहरू) ले ट्राइग्लिसराइड्स बढाउन सक्छ।

• रोगहरू: मधुमेह, थाइरोइड रोग, र मिर्गौलासम्बन्धी समस्याले पनि ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर बढाउन सक्छ।

ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर कसरी नियन्त्रण गर्ने?

ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर नियन्त्रण गर्न निम्न उपायहरू उपयोगी छन्:

१. स्वस्थ खानपान

• चिनी र प्रशोधित खाना कम गर्नुहोस्: चिनीयुक्त पेय, मिठाई र सेतो चामलको सट्टा साबुत अन्न (जस्तै, ब्राउन राइस, ओट्स) खानुहोस्।

• स्वस्थ चिल्लो छनोट गर्नुहोस्: ओमेगा-३ फ्याटी एसिडयुक्त खाना (जस्तै, माछा, अलसीको बीउ, बदाम) खानुहोस्।

• फलफूल र सागसब्जी: यिनमा फाइबर हुन्छ, जसले ट्राइग्लिसराइड्स कम गर्न मद्दत गर्छ।

२. शारीरिक व्यायाम

हप्तामा कम्तीमा १५० मिनेट मध्यम स्तरको व्यायाम (जस्तै, हिँड्ने, साइक्लिङ) गर्नुहोस्। यसले ट्राइग्लिसराइड्स कम गर्न र HDL (राम्रो कोलेस्ट्रोल) बढाउन मद्दत गर्छ।

३. तौल नियन्त्रण

स्वस्थ तौल कायम राख्नाले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर घटाउन सकिन्छ। ५–१०% तौल घटाउँदा पनि ठूलो फरक पर्छ।

४. मदिरा र धूम्रपान छोड्नुहोस्

मदिराको सेवन सीमित गर्नुहोस् र धूम्रपान पूर्ण रूपमा छोड्नुहोस्। यी दुवैले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तरलाई असर गर्छ।

५. नियमित स्वास्थ्य जाँच

रगतमा ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर जाँच गर्न नियमित लिपिड प्रोफाइल टेस्ट गर्नुहोस्। यदि स्तर उच्च छ भने, डाक्टरको सल्लाहमा औषधि वा जीवनशैली परिवर्तन गर्नुहोस्।

डाक्टरसँग कहिले सम्पर्क गर्ने?

यदि तपाईंको ट्राइग्लिसराइड्सको स्तर लगातार उच्च छ वा तपाईंलाई मुटु रोग, मधुमेह वा अन्य जोखिमहरू छन् भने, तुरुन्त डाक्टरसँग परामर्श गर्नुहोस्। डाक्टरले औषधि (जस्तै, स्ट्याटिन्स, फाइब्रेट्स) वा विशेष आहार सुझाव दिन सक्छन्।

निष्कर्ष

ट्राइग्लिसराइड्स हाम्रो शरीरको लागि महत्त्वपूर्ण छ, तर यसको स्तर नियन्त्रणमा राख्नु स्वस्थ जीवनको लागि आवश्यक छ। स्वस्थ खानपान, नियमित व्यायाम, र जीवनशैलीमा सकारात्मक परिवर्तनले ट्राइग्लिसराइड्सको स्तरलाई सन्तुलनमा राख्न सकिन्छ। यदि तपाईंलाई आफ्नो ट्राइग्लिसराइड्सको स्तरबारे चिन्ता छ भने, आजै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुहोस् र आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल राख्नुहोस्।